«Η συνάντηση αυτή αποτελεί ενδιαφέρον παράδειγμα νυχτερινής επίθεσης αντιτορπιλικών κατά μενονωμένου εύδρομου, με πολύ δυσάρεστο αποτέλεσμα για τους επιτιθέμενους.

Οι Βρετανοί είχαν συνοδεύσει μια νηοπομπή στη Μάλτα με ολόκληρο τον Στόλο της Αλεξάνδρειας, χωρίς να δεχτούν κάποια όχληση από τον εχθρό.  Ένα εχθρικό πολιτικό αεροπλάνο είχε αντιληφθεί την 11^η Οκτωβρίου την παρουσία της  νηοπομπής περί τα 100 μίλια ΝΑ της Μάλτας και είχε ενημερώσει σχετικά.  Η Ιταλική Αεροπορία όμως δεν κατόρθωσε να την εντοπίσει κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ημέρας.

Με την προοπτική όμως ότι τα πλοία που είχαν καταπλεύσει στη Μάλτα ήταν πιθανό να αποπλεύσουν την νύχτα της 11^ης προς 12 Οκτωβρίου, οι Ιταλοί εγκατέστησαν νυχτερινή περιπολία ανατολικά της Μάλτας με 4 αντιτορπιλικά και 3 αντιτορπιλικά συνοδείας.  Πράγματι, η Βρετανική ναυτική δύναμη απέπλευσε από τη Μάλτα την νύχτα εκείνη συνοδεύοντας στην Αλεξάνδρεια μια μικρή νηοπομπή και ένα από τα εύδρομα της, το HMS AJAX, που είχε αναπτυχθεί προς βορρά ήρθε σε επαφή με τα 3 Ιταλικά αντιτορπιλικά συνοδείας.

HMS AJAX

Τα Ιταλικά πλοία πλησίασαν σε μικρή απόσταση το εύδρομο και επιτέθηκαν με τις τορπίλες τους ενώ συγχρόνως έβαλαν και με τα πυροβόλα τους.  Το AJAX με επιδέξιους χειρισμούς απέφυγε τις τορπίλες αλλά έπαθε σοβαρές ζημιές από τα βλήματα του πυροβολικού, ενώ από τα 3 αντιτορπιλικά που επιτέθηκαν βυθίστηκαν τα AIRONE και ARIEL. 

RN AIRONE

 Στο μεταξύ κατέφθασαν και άλλα 4 Ιταλικά αντιτορπιλικά και από αυτά το ARTIGLIERE εντοπίστηκε από το ραντάρ του AJAX και πριν προλάβει να βάλει τις τορπίλες του χτυπήθηκε καίρια από το AJAX και έμεινε ακίνητο.  Πλήγματα δέχτηκε επίσης και το AVIERE που κι αυτό δεν έβαλε τις τορπίλες του, διότι το Βρετανικό εύδρομο διέκοψε τη μάχη και άλλαξε πορεία.  Έτσι, δεν πήραν μέρος στη μάχη και τα υπόλοιπα 2 Ιταλικά αντιτορπιλικά.  Ένα από αυτά ρυμούλκησε το  ARTIGLIERE, αλλά το πρωί της επομένης δέχτηκαν συνεχείς αεροπορικές επιθέσεις και τελικά όταν εμφανίστηκαν 2 Βρετανικά εύδρομα και 2 αντιτορπιλικά, το Ιταλικό αντιτορπιλικό που ρυμουλκούσε διέκοψε την ρυμούλκηση για να διαφύγει το ίδιο.

RN ARTIGLIERE

Τότε, το Βρετανικό εύδρομο HMS YORK  βύθισε με μια τορπίλη το ρυμουλκούμενο ARTIGLIERE, αφού προηγουμένως το πλήρωμα είχε επιβιβαστεί σε σχεδίες που είχε ρίξει το εύδρομο.  Η μοίρα εύδρομων που έστειλαν στη συνέχεια οι Ιταλοί δεν κατόρθωσε να έρθει σε επαφή με την ομάδα του YORK.

HMS YORK

Όπως γράφει ο Ναύαρχος Cunningham, τα Ιταλικά αντιτορπιλικά πολέμησαν σθεναρά αλλά, όπως αναγνωρίζεται και από την Ιταλικά πλευρά, δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένα για τη νυχτερινή μάχη.  Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ραντάρ του AJAX συντέλεσε πολύ στη τόση δυσμενή για τους Ιταλούς εξέλιξη της συνάντησης.  Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο μετά τη μάχη του Ταίναρου, τον Μάρτιο του 1941, οι Ιταλοί αντιλήφθηκαν ότι τα Βρετανικά πλοία διέθεταν τελειοποιημένες ραδιοεντοπιστικές συσκευές.

Και στην περίπτωση αυτή, η Ανώτατη Διοίκηση του Ιταλικού Ναυτικού δεν επεδίωξε μέχρι τέλους να δώσει μάχη με το Βρετανικό Στόλο με τη κύρια δύναμη του Στόλου της.  Το πρωί της ημέρας που έγινε η συνάντηση, με τη λήψη της πρώτης αναφοράς, ο Ιταλικός Στόλος διατάχθηκε να είναι έτοιμος να αποπλεύσει.  Η διαταγή όμως ακυρώθηκε όταν εξακριβώθηκε ότι ο Βρετανικός Στόλος βρίσκονταν στο μέσο της Κεντρικής Μεσογείου και επέστρεφε στην Αλεξάνδρεια.

Εκ των υστέρων όμως και οι ίδιοι οι Ιταλοί παραδέχονται ότι αν ο Στόλος τους είχε αποπλεύσει υπήρχαν πιθανότητες να συναντήσει τη Βρετανική δύναμη, διότι την επομένη το πρωί η Ιταλική αναγνώριση την είχε εντοπίσει δυτικά της Κρήτης.

Σε αντιστάθμισμα της απώλειας 3 αντιτορπιλικών και των ζημιών ενός τετάρτου, η Ιταλική Αεροπορία επιτέθηκε με βομβαρδιστικά και τορπιλοπλάνα κατά την επιστροφή του Βρετανικού Στόλου στην Αλεξάνδρεια και είχε μια επιτυχία.  Έπληξε το εύδρομο HMS LIVERPOOL με τορπίλη που απέκοψε την πρώρα του, αλλά  το πλοίο ρυμουλκήθηκε στη βάση του Στόλου.  Αφετέρου όμως, τα Ιταλικά βομβαρδιστικά επιτέθηκαν και πάλι, ανεπιτυχώς, στην Ιταλική μοίρα εύδρομων που επέστρεφε στη βάση της.»

HMS LIVERPOOL