«Σε σας κύριε Διοικητά δεν θα σας κάνω καμιά ευαρέσκεια, διότι οι υπηρεσίες σας ήταν, πράγματι, εξαιρετικές»
Νοέμβριος 1939,  Ο Υφυπουργός Ναυτικών απευθυνόμενος στον Γρηγόριο Μεζεβίρη  κατά την παράδοση των καθηκόντων του Διοικητή της Ανωτέρας Διοίκησης Παρακτίου Άμυνας.

Τον Αύγουστο του 1938 ο Πλοίαρχος Γρηγόριος Μεζεβίρης αναλαμβάνει την Ανωτέρα Διοίκηση της Παρακτίου Άμυνας (ΑΔΠΑ). Η Υπηρεσία βρισκόταν στο στάδιο της ανάπτυξης και συγκέντρωνε χαρακτηριστικά μάχιμης και τεχνικής υπηρεσίας. Μερικά από τα έργα είχαν ήδη περατωθεί, άλλα όμως, από τα πιο βασικά, ήταν σε πλήρη εξέλιξη.  Ειδικότερα είχε λυθεί μετά από πολύχρονες μελέτες το πρόβλημα της εγκατάστασης σε απόκρημνες κορυφές των πύργων των 30 εκ. και 20 εκ. του θωρηκτού «ΛΗΜΝΟΣ». Αποτελεί πραγματικό τίτλο τιμής για το προσωπικό  της ΑΔΠΑ και τις ελληνικές εταιρείες που ανέλαβαν την εκτέλεση των έργων, ότι με πρόχειρα μέσα βρήκαν τόσο πρόσφορες λύσεις.  Έλλειπε όμως η απαιτούμενη οργάνωση της νέας αυτής υπηρεσίας που ήταν απαραίτητη για την λειτουργία των πύργων.  Στα Οχυρά, ακόμα και σε αυτά που είχε τοποθετηθεί οπλισμός, υπήρχε μεγάλη έλλειψη προσωπικού. Τα ελάχιστα στελέχη που υπηρετούσαν υστερούσαν ποιοτικά, διότι στις απόκεντρες αυτές υπηρεσίες τοποθετούνταν οι ακατάλληλοι για κάθε άλλη. Στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ) είχε συνταχθεί το σχέδιο του δικτύου των παρατηρητηρίων και υπήρχε και η μελέτη κατανομής των ακτών σε Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές. Όλα όμως αυτά παρέμεναν ασκήσεις επί χάρτου. Στην δικαιοδοσία της ΑΔΠΑ υπάγονταν και η οργάνωση της αντιαεροπορικής άμυνας της περιοχής Αθηνών – Πειραιά – Ναυστάθμου. Μικρό τμήμα της όμως είχε πραγματοποιηθεί.

Ο Γρηγόριος Μεζεβίρης διηγείται:

«Από την προ διετίας προϋπηρεσία μου στο ΓΕΝ γνώριζα ότι ένας από τους λόγους καθυστέρησης ορισμένων έργων ήταν η αναζήτηση πολυδάπανης τελειότητας από τους τεχνικούς της ΑΔΠΑ. Για τον λόγο αυτό, με την πρώτη μου ημερήσια διαταγή υπέδειξα ότι με τις αιτήσεις δαπανών πρέπει να ζητείται μόνο το απόλυτα επιβεβλημένο. Υπενθύμισα ακόμα ότι, παρά την σπουδαιότητα της άμυνας των ακτών, το Ναυτικό υπάρχει κυρίως για τον Στόλο και δεν μπορούν να απορροφούνται όλοι οι πόροι για τις εγκαταστάσεις ξηράς.

Με την ανάληψη των καθηκόντων μου προχώρησα σε λεπτομερή επιθεώρηση όλων των εκτελούμενων έργων σε όλη τη Χώρα και γενικά όλων των υπηρεσιών. Σχημάτισα έτσι μια πρώτη εντύπωση για τη πρόοδο των έργων, τη σειρά προτεραιότητας που έπρεπε να δοθεί και γενικά των πάσης φύσεως αναγκών και ελλείψεων των Οχυρών. Εφάρμοσα σύστημα συνεχών επιθεωρήσεων καθ’ όλο το διάστημα της υπηρεσίας μου στην ΑΔΠΑ, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση όγκου εργασίας γραφείου στα διαστήματα που βρισκόμουν στην Αθήνα. Η επίσπευση της ολοκλήρωσης των έργων και της οργάνωσης της παράκτιας άμυνας ήταν επιτακτική. Η διεθνής κατάσταση επιδεινώνονταν και το ΓΕΝ επείγονταν να αποκτήσει παράκτιο άμυνα. Είχα την ευτυχία να διαθέτω ελάχιστους, αλλά άριστους, τεχνικούς αξιωματικούς και αρκετούς ιδιώτες πολιτικούς μηχανικούς που είχαν προσληφθεί με ημερομίσθιο. Όλοι τους διακρίνονταν για την ευσυνειδησία τους, τη φιλοτιμία τους και την φιλοπατρία τους. Τις ιδιότητές τους αυτές επικαλέστηκα και τους συνέστησα να μην αναλίσκονται σε ατελείωτες συζητήσεις και εξονυχιστικές έρευνες για να βρουν την καλλίτερη δυνατή λύση, αλλά να αρκούνται σε μια καλή λύση. Οι συστάσεις μου αυτές βρήκαν τόπο. Οι μελέτες ολοκληρώνονταν η μια μετά την άλλη, οι δημοπρασίες προκηρύσσονταν και κατακυρώνονταν το συντομότερο δυνατόν. Με την αυστηρή και ευσυνείδητο επιτήρηση του προσωπικού της ΑΔΠΑ και την καλή θέληση των αναδόχων των έργων, οι χρόνοι παραδόσεως των έργων τηρούνταν ανελλιπώς και καμιά φορά συντόμευαν. Μάλιστα, η εγχώρια βιομηχανία μπόρεσε να κατασκευάσει πολλά μηχανήματα που έλειπαν, για τα οποία μάταια αναμένονταν από καιρό προσφορές από το εξωτερικό.

Δυο μήνες μόνο είχαν περάσει από την ανάληψη της υπηρεσίας μου στην ΑΔΠΑ και ενώ η οργάνωσή της ήταν ακόμα στα σπάργανα, διετάχθη από το ΓΕΝ η εκτέλεση συνδυασμένης άσκησης  των Οχυρών του Σαρωνικού με τον Στόλο. Μου ανατέθηκε η διεύθυνση της ασκήσεως και τέθηκαν κάτω από τις διαταγές μου εκτός από την παράκτιο άμυνα, αεροπορικές και στρατιωτικές δυνάμεις, υποβρύχια και μικρά πολεμικά σκάφη επιφανείας. Ο δραστήριος αρχιεπιστολέας μου, αντιπλοίαρχος Κώνστας, ασχολήθηκε με την οργάνωση των Οχυρών. Ελλείψει άλλου επιτελούς, ανέλαβα προσωπικά όλες τις άλλες εργασίες για την προπαρασκευή της άσκησης και την έκδοση των σχετικών πολυάριθμων διαταγών. Τα Οχυρά επανδρώθηκαν με προσωπικό όλων των Σχολών του Ναυτικού που παρουσιάστηκε και εκπαιδεύτηκε στα ειδικά αυτά καθήκοντα, λίγες ημέρες πριν την έναρξη της ασκήσεως. Η σύλληψη όμως της ιδέας για την εκτέλεση μιας τέτοιας ασκήσεως ήταν πολύ πρόωρη και έπρεπε να λυθούν μύρια προβλήματα για να μη καταλήξουμε σε παταγώδη αποτυχία και σε διακωμώδηση της ασκήσεως. Με την ειδικότητα όμως που έχουμε αποκτήσει οι Έλληνες για να βρίσκουμε πρόχειρες λύσεις, μπορέσαμε να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες και αν δεν πετύχαμε το τέλειο, πάντως δεν παρατηρήθηκε καμιά σοβαρή ανωμαλία. Κατά την κριτική που ακολούθησε από τον Αρχηγό του Στόλου, οι κρίσεις για την ΑΔΠΑ ήταν πολύ ευνοϊκές και ιδιαίτερα υπογραμμίστηκε η επιμελής προπαρασκευή και η έκδοση εμπεριστατωμένων διαταγών.

Η συνδυασμένη άσκηση  των Οχυρών μου επέτρεψε να διαπιστώσω έμπρακτα τις πολλαπλές ελλείψεις που εξακολουθούσαν να υπάρχουν στην οργάνωση της ΑΔΠΑ. Επωφελούμενος της ευνοϊκής εντυπώσεως που είχε δημιουργηθεί στην κεντρική διοίκηση, επιχείρησα να πετύχω την μερική, τουλάχιστον, συμπλήρωση του προσωπικού και να εξασφαλίσω στοιχειωδώς την διαμονή του. Όσα ζήτησα όμως, πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση τον Απρίλιο του 1939 κάτω από τη πίεση εξωτερικών γεγονότων. Η πρότασή μου να ανακληθούν από την εφεδρεία και να χρησιμοποιηθούν απότακτοι του κινήματος του 1935, βρήκε σφοδρή αντίδραση. Ανακλήθηκαν μόνο λίγοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί που είχαν απομακρυνθεί από τις τάξεις του Ναυτικού για άλλους λόγους. Θεώρησα επιβεβλημένο τα Οχυρά που είχαν έτσι επανδρωθεί να πάρουν τη μορφή μάχιμης υπηρεσίας και το ολιγάριθμο προσωπικό να εκπαιδευτεί στα πολεμικά του καθήκοντα. Παράλληλα, λήφθηκαν μέτρα για τη σύνταξη Βιβλίων Μάχης, Φακέλων κινητοποιήσεως κλπ., ανάλογα με αυτά που τηρούνται στα πολεμικά πλοία. Για να δώσω το καλό παράδειγμα, συνέταξα ο ίδιος το Βιβλίο Μάχης του μεγαλύτερου Οχυρού του Σαρωνικού και έστειλα αντίτυπά του στα υπόλοιπα για να χρησιμοποιηθούν σαν υπόδειγμα.

Από τις αρχές του 1939 είχα αναλάβει να φέρω σε πέρας τη πραγματοποίηση δικτύου παρατηρητηρίων. Μέχρι το τέλος του έτους οι εγκαταστάσεις και τα μέσα διαβιβάσεως ήταν έτοιμα. Ακόμα, στο ίδιο έτος, άρχισε και περατώθηκε η κατασκευή ενός νέου Οχυρού στον Ευβοϊκό και συμπληρώθηκε το προβλεπόμενο δίκτυο αντιαεροπορικής άμυνας της περιοχής Πρωτευούσης.  Αποφασιστική, όμως, επίδραση για την εξέλιξη της ΑΔΠΑ, είχε η κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς τον Απρίλιο του 1939. Διατάχθηκε τότε η επείγουσα ετοιμασία για δράση όλων των μέσων οπλισμού των Οχυρών του Σαρωνικού και του Αράξου και η άμεση κινητοποίηση της αντιαεροπορικής άμυνας.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής του 1939, ο Αρχηγός του ΓΕΝ μου ανακοίνωσε τις σχετικές διαταγές. Απάντησα ότι θα γίνουν όλα όσα είναι ανθρωπίνως δυνατό να γίνουν. Υπενθύμισα, συγχρόνως, τις συνεχείς, επί μήνες και μέχρι φορτικότητας αιτήσεις μου για τη συμπλήρωση ορισμένων ελλείψεων και ανέφερα ότι, σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις των αναδόχων των έργων, δεν προβλέπονταν η εκτέλεση δοκιμαστικής βολής των πύργων πριν τη πάροδο τριών μηνών. Ο Αρχηγός του ΓΕΝ, με την ενεργητικότητα που τον διέκρινε, εξαφάνισε ως δια μαγείας όλα τα εμπόδια που υπήρχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Μου δόθηκε πλήρης πρωτοβουλία και ελευθερία δράσεως. Ανοίχθηκε σημαντική πίστωση στο όνομά μου για την αντιμετώπιση  των άμεσων αναγκών.  Διακόπηκε η λειτουργία των Σχολών, απογυμνώθηκαν οι υπηρεσίες ξηράς, έγιναν αποσπάσεις από τον Στόλο και έτσι ένας σημαντικός αριθμός στελεχών και ανδρών τέθηκαν υπό τις διαταγές μου.

Από τη λήψη της διαταγής, το προσωπικό της κεντρικής υπηρεσίας της ΑΔΠΑ εργάστηκε με απερίγραπτο ενθουσιασμό σε όλο το διάστημα των εορτών και μέχρι αργά τη νύχτα. Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η στάση των υπαλλήλων πολιτικών μηχανικών, που καμιά παράδοση δεν συνέδεε με τη ναυτική υπηρεσία. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, κάλεσα τους Διευθυντές των δυο εταιρειών που είχαν αναλάβει την εγκατάσταση των πύργων στην Αίγινα και στον Άραξο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, για κάθε καθυστέρηση των συμβατικών προθεσμιών, υπήρχε η απειλή των ποινικών ρητρών και ανταλλάσσονταν μακρά αλληλογραφία. Τότε χρησιμοποίησα άλλη γλώσσα. Δεν ζητούσα πια τη τήρηση αλλά τη συντόμευση των προθεσμιών. Δεν απευθύνθηκα σε εργολάβους που επεδίωκαν το εμπορικό κέρδος, αλλά έκανα έκκληση προς Έλληνες πατριώτες. Η έκκληση αυτή βρήκε απήχηση. Μέσα στο Μάιο του 1939 οι πύργοι εκτέλεσαν δοκιμαστική βολή με αποτελέσματα που τιμούν την βιομηχανία μας.

Πολλά άλλα ζητήματα που εκκρεμούσαν από την ίδρυση της ΑΔΠΑ λύθηκαν μέσα σε λίγες εβδομάδες . Το σοβαρότερο από αυτά ήταν η εγκατάσταση σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την κίνηση των πύργων των 30 εκ. Είχε ήδη αρχίσει η κατασκευή της σήραγγας μέσα στην οποία προβλέπονταν να γίνει η  εγκατάσταση του σταθμού παραγωγής.   Επειδή όμως τα μηχανήματα θα αργούσαν να έλθουν από το εξωτερικό και δεν υπήρχε πιθανότητα να λειτουργήσει ο σταθμός πριν περάσει έτος, αποφασίστηκε να κατασκευαστεί πρόχειρος σταθμός με μέσα που μπορούσαν να βρεθούν στις ναυτικές υπηρεσίες. Χρησιμοποιήθηκαν τρεις όμοιες μηχανές που αφαιρέθηκαν από πλοία και οι οποίες, τοποθετούμενες παράλληλα, έδιναν την απαιτούμενη μεγάλη ισχύ. Για την εγκατάστασή τους κατασκευάστηκε με έξυπνο τρόπο ξύλινη παράγκα που έκρυβαν τα υπάρχοντα δέντρα και δεξαμενή για το νερό ψύξης των μηχανών. Κατά την εκτέλεση της δοκιμαστικής βολής ο σταθμός ήταν σε λειτουργία. Παρακολούθησα από κοντά το ρυθμό και τον τρόπο εργασίας του προσωπικού του Ναυτικού, που ανέλαβε την αφαίρεση από τα πλοία και την μεταφορά σε μια ψηλή κορυφή της Αίγινας των βαριών αυτών μηχανημάτων. Δεν εύρισκα αρκετά λόγια για να συγχαρώ τους αφανείς αυτούς εργάτες της εθνικής άμυνας. Με ανάλογα πρόχειρα μέσα και σε αφάνταστα λίγο χρόνο συμπληρώθηκε η κινητοποίηση της αντιαεροπορικής άμυνας με την επίβλεψη του επικεφαλής της υπηρεσίας αυτής δραστήριου Πλωτάρχη Χατζηκωνσταντή.

Στον διεθνή ορίζοντα, τα σύννεφα του πολέμου αραίωσαν προσωρινά. Τα μέτρα που είχαν ληφθεί χαλάρωσαν, οι ευεργετικές όμως συνέπειές τους για την παρέμεναν. Στα Οχυρά είχε εξασφαλισθεί επαρκής αριθμός ανδρών και στελεχών για την οργάνωσή τους σε περίοδο ειρήνης. Οι Ναυτικές Αμυντικές Περιοχές είχαν αποκτήσει Πλοιάρχους Διοικητές που διέθεταν και ολίγους αξιωματικούς ως βοηθούς. Η Διοίκηση έδινε  πιστώσεις χωρίς μεγάλες δυσκολίες όχι μόνο για τεχνικά έργα, αλλά και για τις απαραίτητες εγκαταστάσεις διαμονής του προσωπικού. Έτσι, από το καλοκαίρι του 1939 η προσοχή μου στράφηκε στην οργάνωση της ΑΔΠΑ ως μάχιμης υπηρεσίας. Μέχρι το φθινόπωρο, μετά από κατάλληλη εκπαίδευση, όλα σχεδόν τα Οχυρά είχαν εκτελέσει πραγματικά πυρά.

Όπως διαπίστωσα μετά από γενική επιθεώρηση όλων των υπηρεσιών της ΑΔΠΑ, η πρόοδος του τελευταίου εξαμήνου είχε υπερβεί κάθε πρόβλεψη. Εκεί που μέχρι πριν λίγους μήνες υπήρχε μόνο άψυχο και ημιτελές υλικό, δημιουργήθηκε ζωή και οι άξενες ακτές είχαν μετατραπεί σε χώρους όπου το προσωπικό του Ναυτικού μας προετοιμάζονταν να φανεί αντάξιο των προσδοκιών της Πατρίδας. Ιδιαίτερα κολακευτική για το εθνικό φιλότιμο ήταν η εμφάνιση του Οχυρού του Αράξου με τις πολυάριθμες και ποικίλες εγκαταστάσεις του. Ένα συγκροτημένο, δυναμικό στρατιωτικό σώμα είχε διαδεχτεί το μέχρι πριν λίγο καιρό ασύντακτο μπουλούκι ρακένδυτων ναυτών.

Η κήρυξη του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου δεν βρήκε ανέτοιμη την ΑΔΠΑ. Ακόμα και για τα όργανα διευθύνσεως βολής που κατασκευάζονταν στο εξωτερικό και δεν είχαν ακόμα φτάσει, είχε βρεθεί πρόχειρη λύση. Καμία άλλη ουσιώδης έλλειψη δεν υπήρχε. Οι αμυντικές περιοχές, τα Οχυρά , η αντιαεροπορική άμυνα  και τα παρατηρητήρια μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν πολεμικός μηχανισμός, μέσα σε λίγες μέρες από την κινητοποίηση.

Τον Σεπτέμβριο του 1939 ειδοποιήθηκα ότι προοριζόμουν να αναλάβω τον Νοέμβριο του ιδίου έτους τη θέση του Ανώτερου Διοικητή Αντιτορπιλικών. Πριν αποχωρίσω από την ΑΔΠΑ εισηγήθηκα στον Υφυπουργό των Ναυτικών την απονομή του μεταλλίου της στρατιωτικής αξίας σε ορισμένους από τους συνεργάτες μου που υπηρέτησαν στην υπηρεσία από την ίδρυσή της και μεταξύ αυτών, στον ακούραστο αντιπλοίαρχο Αθανασόπουλο που κινδύνευε να χάσει την όρασή του από την εντατική εργασία γραφείου. Πρότεινα επίσης, την απονομή ηθικής αμοιβής στους ιδιώτες πολιτικούς μηχανικούς της ΑΔΠΑ και σε μερικούς υπαλλήλους των Εταιρειών που είχαν αναλάβει τα κυριότερα έργα και που είχαν αναπτύξει εξαιρετικές ικανότητες  βάζοντας το εθνικό συμφέρον πάνω από το υλικές απολαβές. Ο Υφυπουργός συμφώνησε αλλά, παρά τις επανειλημμένες υπενθυμίσεις μου, καμιά συνέχεια δεν δόθηκε. Όπως πληροφορήθηκα, ήταν της γνώμης ότι για την αποφυγή δημιουργίας παραπόνων, αν απονέμονταν μετάλλιο στους προταθέντες, θα έπρεπε να δοθεί και σε όλους τους αρχαιότερούς τους! Με αυτές τις προϋποθέσεις ήταν ασφαλώς καλύτερα να μην δοθεί σε κανένα.

Με τον Υφυπουργό είχα και μια άλλη χαριτωμένη σκηνή. Στο γραφείο του υπήρχε ένα υπόδειγμα ημερησίας διαταγής το οποίο χρησιμοποιείτο στερεότυπα για να εκφράσει την άκρα ευαρέσκειά του σε όλους, ανεξαίρετα, τους Διευθυντές Υπηρεσιών που έπαιρναν μετάθεση από το Υπουργείο. Τη στιγμή που τον αποχαιρετούσα για να αναλάβω τα καθήκοντα μου στον Στόλο, μου είπε «Σε σας δεν θα σας κάνω καμιά ευαρέσκεια, διότι οι υπηρεσίες σας ήταν, πράγματι, εξαιρετικές». Ειλικρινά, εξέφρασα την ευγνωμοσύνη μου για την… τιμητική αυτή διάκριση και τον διαβεβαίωσα ότι αντιλαμβανόμουνα και εκτιμούσα πλήρως την βαθύτερή της έννοια .Πραγματικά, σ’αυτή την περίπτωση, ο Υφυπουργός είχε δίκιο γιατί απευθυνόταν σε άνθρωπο που είχε διδαχθεί από την πείρα της ζωής να δίνει σημασία μόνο στην ικανοποίηση που δίνει το συναίσθημα της εκτέλεσης του καθήκοντος. Είχε όμως άδικο να μην αντιλαμβάνεται ότι υπήρχαν και νεότεροι που διατηρούσαν ακόμα τα απατηλά όνειρα της νεότητας και για τους οποίους μια έμπρακτος διάκριση αποτελεί τονωτική ένεση του ζήλου τους.»